Als een beproefd concept voor herhaling vatbaar is, en nu ook een maatje groter mag, is P22 de producent.
Als de voorpret van een nieuwe productie niet snel genoeg kan beginnen, is P22 de aanjager. En als de mix tussen subsidie, donaties en eigen inkomsten moet veranderen, helpt P22 de eigen inkomsten vergroten en nieuwe financieringsbronnen aanboren.
Duizenden betrokken bewoners
In 2011 is P22 producent van Spijkerkwarts. Naast de artistieke doelstelling zijn er ook sociale doelstellingen.
Spijkerkwarts wordt gespeeld door en voor bewoners van het Spijkerkwartier. Op locaties van bewoners en ondernemers in de wijk. Bij mensen thuis, in winkels, souterrains en tuinen, op balkons en op straat
Alle acteurs komen uit de wijk. Wie het wil neemt een eigen publiek mee, van buren, familie, collega´s, vrienden en bekenden. Belangstellenden van buiten kunnen toegangskaarten kopen, maar de wijk gaat voor.
Co-creatie
zi krijgt als co-creatie bedrijf in de wijk een aparte rol als monitor. Daarbij let zi vooral op de sociale aspecten van het proces, de aansluiting bij de wijkvisie, de betrokkenheid van verschillende groepen bewoners en ondernemers en de “exportmogelijkheden” van het community arts concept naar andere wijken en steden. Hoe ontstaat maximale betrokkenheid van bewoners en lokale ondernemers? Wat kan aan bewoners worden overgelaten, en waar moeten professionals helpen? Welke soorten voorstelling en rolverdelingen zijn mogelijk? Hoe kan zo veel mogelijk bestaand sociaal kapitaal worden geactiveerd? Hoe kunnen nieuwkomers in het proces worden betrokken? Hoe kan in korte tijd worden uitgelegd hoe het concept werkt? Welke elementen lenen zich voor overdracht naar andere wijken, steden en producties? Wat kunnen andere (periodieke) producties hier van leren?
In 2014 blikt zi terug op vier jaar Spijkerkwarts ervaring. De co-creatie laboratorium aanpak heeft inmiddels geleid tot vele herhalingen, uitbreidingen en export naar andere wijken en steden.
Voorpret
Jeanet Hacquebord werft lokaal co-producent locaties, acteurs, publieksbegeleiders en andere vrijwilligers. Buurtcentrum de Lommerd, waarvan het beheer in 2011 net is overgenomen door de wijk, wordt de uitvalsbasis voor repetities en de voorstellingsroutes.
Voor een maximaal effect gaat de casting verder dan bij een gewone voorstelling. Speciale rollen voor buitenlandse ondernemers, inzet van specifieke categorieën bewoners, diversiteit in locaties en soorten voorstellingen (van balkonscène tot speelfilm), informatie avonden, fotoshoots, een speciale rolstoelroute, een “kijk naar je eigen” voorstelling, open repetities, briefings en instructies voor publieksbegeleiders, een dagelijkse “meet en greet” met de acteurs, een “afterparty” in het buurthuis …
zi co-creatie zorgt voor de projectwebsites, de aansluiting met de lokale communicatiekanalen zoals de wijkkrant, huis aan huis bezorging van flyers, makelaarsborden voor de locaties en de productie van programmaboekjes, nieuwsbrieven, spandoeken, routekaarten en twitterberichten.
In groepjes naar 25% participatie
Voor de sociale doelstellingen zijn twee stappen gedefinieerd. Stap één brengt de participatiegraad op 2% van de wijkbewoners. Zij krijgen een rol als acteur, locatie eigenaar, publieksbegeleider of vrijwilliger.
Het aanspreken van specifieke categorieën bewoners werkt. Door gericht aan te kloppen bij winkels en woningen lukt het om de gewenste spreiding in deelnemende acteurs, locaties en vrijwilligers te realiseren. Er is een rol voor studenten, winkeliers, deelnemers die nog maar kort in de wijk wonen en voor mensen die overdag (ver) buiten het Spijkerkwartier werken, ´s avonds laat thuis komen en daardoor weinig kans hebben om anderen dan hun naaste buren in de wijk te ontmoeten. Nagenoeg alle bezoekers van de eerste voorstellingen en de reprise komen uit de wijk.
Behalve op nieuwkomers en ver-werkers is de productie ook gericht op revitalisatie van oude verbanden. Zo is een groep oude dansvrienden weer bij elkaar gebracht voor een spraakmakende balkonscène.
Uiteindelijk doet een kwart van de wijk mee aan deze unieke voorstelling. Niet vaak heeft een evenement zo veel bewoners en ondernemers in beweging gebracht. Ook in de daaropvolgende jaren wordt deze hoge participatiegraad geëvenaard.
Nieuwe verbindingen
zi zorgt voor twee concentratiefactoren die ontmoeting en verbinding op gang brengen: programmering van activiteiten en gebruik van gezamenlijke ruimtes. De informatie-avonden en repetities, de fotoshoots en bijeenkomsten voor publieksbegeleiders, de speciale dagen voor de kaartverkoop, het samen inrichten en opruimen van het buurthuis hielpen allemaal om de sociale impact van de voorstellingen op 24 locaties in de wijk te vergroten. Een publieksbegeleider: “Spijkerkwarts is veel geconcentreerder dan andere evenementen. Meer mensen in minder dagen. Die concentratie schept een band.”
De inzet op participatie in kleine groepen (acteurs en locatie eigenaren, groepen bezoekers, groepen publieksbegeleiders en vrijwilligers) zorgt voor nieuwe ontmoetingen, verbindingen, bekendheid en vertrouwdheid. Steeds meer mensen gaan elkaar groeten op straat. Het onderlinge vertrouwen neemt ook toe. Eigenaar locatie: “Wij zijn er niet op de dagen van de reprise. Maar kom gerust de sleutel halen.”
Sociaal kapitaal
Spijkerkwarts 2011 brengt, inclusief de reprise in september, ruim 1.500 bewoners en ondernemers uit het Spijkerkwartier in beweging. Doordat de voorstellingen in de voorverkoop al uitverkocht raken is het percentage bezoekers van buiten de wijk relatief laag (5%).
Door de grote nadruk op activering van sociaal kapitaal en betrokkenheid van lokale ondernemers kon Spijkerkwarts ook toe met een kleine subsidie per bezoeker. In 2012 activeert Spijkerkwarts het sociaal kapitaal verder via de uitgifte van Ontroerend Goed Aandelen. Meer dan 50 wijkbewoners en -ondernemers dragen bij aan de financiering van het volgende project. Ook in 2012 brengt Spijkerkwarts ruim 1.500 mensen op de been. En meteen na de speciale 2013 editie beginnen weer de voorbereidingen voor Spijkerkwarts 2014.
Cultureel ondernemerschap
Ook in economische zin is Spijkerkwarts een succes. Door co-creatie met (lokale) ondernemers en wijkbewoners ontstaat zoveel overwaarde dat binnen drie maanden een reprise kan worden georganiseerd. Hoewel intussen de BTW verhoging is ingegaan, zijn ook de reprisevoorstellingen binnen enkele dagen uitverkocht. Terwijl andere producenten omzetdalingen tot meer dan 20% rapporteren, krijgt De Plaats een stijgende lijn te pakken.
De ervaring van Spijkerkwarts wordt meteen weer toegepast voor de vrijwilligers en de voorpret van Prateur. En voor hun doorlopende inzet worden de vrijwilligers van Spijkerkwarts genomineerd voor de Burgemeester Drijberprijs.
Ook andere wijken (Arnhem-West, Burgemeesterswijk, Geitenkamp) raken geïnteresseerd in het Spijkerkwarts effect. Binnen een paar maanden beginnen de kwartiermakers in andere Arnhemse wijken met de voorbereidingen van eigen voorstellingen. Daarna begint de uitbreiding naar andere steden. En ook daar leidt de nieuwe energie al snel tot de vraag naar herhaling van dit organisatorisch wonder.
“Passie op 2m balkon”
Acteur: “Geweldig wat jullie allemaal samen hebben georganiseerd en de manier waarop, mijn petje af.” Acteur: “Ik heb er zo veel van genoten! En van jullie allemaal! Drie dagen achtereen zo intens met elkaar bezig zijn staan in mijn geheugen gegrift.” Acteur (op Twitter): “Balkonscene. Was leuk om te doen. Passie op 2m.”
Recensent (dagblad): “Dat smaakt naar meer!” Acteur: “Ik heb erg genoten en met veel plezier mijn bijdrage geleverd. Een uniek mooi artistiek en sociaal evenement. Mocht er een ander jaar weer eens zoiets op stapel staan, aarzel niet me te vragen.”
“Ik loop nu anders door de buurt”
Acteur: “Ik woon hier pas vijf jaar. Dit was een goede aanleiding om de hele wijk door te lopen en met mensen te praten. En het was heel leuk om samen met anderen uit de buurt, die je nog niet kent, een artistiek idee uit te werken. Iedere keer kwam er weer iets bij. Een stuk voorstelling, muziek, de aankleding, rekwisieten, een affiche, kaartjes. We hebben veel gelachen. Een van de acteurs komt woensdag bij ons eten. We zijn goed bevriend geraakt.
We hebben ook veel met de buren gepraat, met andere acteurs hier dichtbij. Je gaat anders kijken naar je omgeving. Je leert je buren beter kennen. Je bent met elkaar en met je omgeving actief in een creatief proces. Ik loop nu anders door de buurt.”
Locatie eigenaren (woning): “Het leek ons leuk om de buurt te leren kennen. Die kleinschalige opzet met kleine groepjes sprak ons aan. Het was heel leuk om te doen. Goed georganiseerd. Als er nog een voorstelling komt bieden we ons huis zo weer aan.”
Locatie eigenaar (meubelzaak): “ Door de uitstraling van mijn zaak heb ik altijd wel ervaren dat ik hier weinig mensen uit de buurt ontmoet. Het leek mij eigenlijk wel aardig dat ook andere mensen die hoge drempel eens over komen.” Publieksbegeleider: “Je doet mee voor de buurt. Voor nieuwe contacten. Je komt op plaatsen die je nog niet kent. Het geeft positieve energie. Als ik nu een acteur zie zeg ik hoi. Ik ben op heel veel plaatsen gekomen waar ik anders nooit kom. Zo leer je de buurt op een hele andere manier kennen. Nu loop ik toch weer anders door de buurt.”
“Wat het bijzonder maakt is dat je deel uitmaakt van een groot project”
Acteur: “Het was heel spannend, maar het was leuk om te doen. Er kwamen honderden mensen kijken. De burgemeester was erbij. Dat je zoiets in je straat kunt laten komen, dat kan ik iedereen aanraden.” Acteur: “Je komt op een andere manier met je buurtbewoners in aanraking. Ook mensen die je niet of nauwelijks kent. Wat het bijzonder maakt is dat je deel uitmaakt van een groot project. Er ontstaat een dorps karakter. Dat je na afloop met zijn allen naar het buurthuis gaat. Dat doe je bij andere voorstellingen niet. Dit was echt iets gezamenlijks.
Vroeger ontmoette je mensen via de lagere school. Maar als je kinderen naar de middelbare school gaan houdt dat al snel op. Nu heb je weer een aanleiding om hoi te zeggen. Dat versterkt de band.”
Acteur: “Ik woon hier al sinds 1986 maar had eigenlijk nooit zo veel gedaan in de buurt. Maar toen ik werd gevraagd wilde ik wel meedoen. Dit was een kans om op een andere manier mensen uit de buurt tegen te komen. Ik heb in een paar maanden veel nieuwe mensen ontmoet. En als je iets met ze deelt, heb je meteen een soort verdieping. Iedereen hielp elkaar. En dan die mooie programmaboekjes en die makelaarsborden. Ik zou nog wel een keer willen meedoen.”
“Er komt heel veel levendigheid in de wijk”
Acteur: “Ik heb een paar mensen goed leren kennen en heel veel nieuwe gezichten gezien. Als ik nu door de buurt fiets zwaai ik naar veel meer mensen. En je groet elkaar op straat of in een winkel.” Acteur: “Ik deed vooral mee om wat meer contact in de wijk te krijgen. Op een leuke manier iets ondernemen met mensen die je nog niet kent. Je krijgt er heel veel energie van. Er komt heel veel levendigheid in de wijk en daardoor voel je je ook anders. Dat je wat opener raakt.
Ik houd ook niet zo van clubjes waar ze alleen maar kletsen. Het is leuk om samen iets te maken. Het was heel goed georganiseerd. Met groepjes samen tegelijk voorstellingen bekijken maakt het erg leuk. Je zag ook dat mensen op straat en in koffiehuizen mee gingen kijken. Die vroegen wat er ging gebeuren. Die komen de volgende keer ook.”